VRA 1998, p. 196
1998-07-01
H. Gitz
Orthopedische aspecten van het whiplashletsel
VRA 1998, p. 196
H. Gitz
Bij de bespreking van de orthopedische aspecten van het whiplashletsel komen de volgende onderwerpen ter sprake:
Terminologie
Ontstaanswijze
Orthopedisch beleid, op korte en langere termijn
Uiteindelijke beoordeling na zes tot twaalf maanden
Preventie
Terminologie
De term whiplash (zweepslag) wordt internationaal gebruikt voor het cervicaal acceleratie-deceleratie syndroom. Gezien de specifieke pathologie dient deze diagnose uitsluitend te worden gesteld indien er daadwerkelijk sprake is van zowel acceleratie als deceleratie in het cervicale gebied. Op deze wijze kan worden voorkomen dat de diagnose 'whiplash' als vergaarbak gaat dienen voor allerlei cervicale letsels en/of functiestoornissen.
Ontstaanswijze
Een whiplashletsel ontstaat in de regel bij een aanrijding van achteren, waarbij er een substantieel snelheidsverschil is tussen de aanrijder en de aangeredene. Van belang hierbij zijn de volgende factoren:
Ongevalsfactoren
-
snelheid en richting van betrokken auto's;
-
massa van betrokken auto's (energie-absorptie!);
-
het al of niet dragen van een autogordel;
-
het al of niet aanwezig zijn van een airbag;
-
het al of niet aanwezig zijn van een hoofdsteun, waarbij van belang is dat deze op de goede plaats is gemonteerd, d.w.z. ter hoogte van de oren. Een lager staande hoofdsteun kan juist een verergering van het letsel veroorzaken;
-
de stand van het hoofd van het slachtoffer ten tijde van het ongeval (evt. rotatie).
Individuele factoren
Hierbij is van belang de conditie van de betrokkene en wel de spierconditie. Een actieve sporter met een goed ontwikkeld spiercorset rond de nek zal de klap beter op kunnen vangen dan een persoon met weinig spierontwikkeling. De voorgeschiedenis van de betrokkene is van belang, met name of eventueel eerder een dergelijk ongeval heeft plaatsgehad (dit is zeker niet denkbeeldig). De leeftijd van de betrokkene is van belang, veelal zijn de klachten erger en duren zij langer naarmate de betrokkene ouder is.
Orthopedisch beleid
Direct of kort na het ongeval dient een gedegen anamnese te worden afgenomen, alsmede een fysisch diagnostisch onderzoek te worden gedaan. Dit onderzoek wordt gecompleteerd met een röntgenfoto van de halswervelkolom in vier richtingen (AP/lateraal/+2x driekwart). Uit een eerder onderzoek blijkt helaas dat MRI niet wezenlijk bijdraagt tot de diagnostiek. In een latere fase zijn functiefoto's belangrijk. Het optekenen van ongevalsfactoren, als eerder genoemd, is ook in dit stadium van wezenlijk belang. De schade aan de auto('s) dient te worden vastgesteld en eventueel gefotografeerd. Hoe groter de schade aan de auto van het slachtoffer des te meer kans op langdurige klachten. Na vaststellen van de diagnose wordt betrokkene geadviseerd gedurende vier tot zes weken een halskraag te dragen gevolgd door voorzichtige oefentherapie met houdingsadvies. De eerste zes tot twaalf weken is chiropraxie of manuele therapie m.i. gecontra-indiceerd.
Van belang is zowel erkenning als herkenning van de klachten van de betrokkene. Hierbij dienen zowel de gezinsleden als de sociale partners te worden betrokken. Een goede uitleg en psychosociale begeleiding is van eminent belang.
Uiteindelijke beoordeling
Voor de uiteindelijke beoordeling is een samenspel nodig tussen meerdere disciplines: huisarts, neuroloog, orthopedisch chirurg, psycholoog, KNO-arts, revalidatie-arts, arbeidsdeskundige, fysio- of oefentherapeut, verzekeringsarts en eventueel juristen. Ook voor de uiteindelijke beoordeling zijn eerder genoemde ongevals- en individuele factoren van groot belang. Juist in een specialistische rapportage dienen deze te worden vermeld.
Preventie
Voor een goede preventie van het whiplashletsel is een goed verkeersbeleid nodig. Er dient aandacht te worden besteed aan het afstand houden tussen verschillende auto's. Dit zou ook in de rijlessen duidelijk aan de orde moeten komen. Mocht toch een noodstop noodzakelijk zijn, dan is het van belang ook de achterligger zo mogelijk in de gaten te houden. Met name de ABS, waarbij tijdens het remmen ook nog gestuurd kan worden, kan er toe bijdragen dat in een noodstop ook kan worden uitgeweken, zodat de volledige breedte van het wegdek kan worden gebruikt.
Voor autofabrikanten is het van belang een goed afstelbare hoofdsteun af te leveren en een goed zittende, goed steunende stoel, waarbij de verbinding tussen rugleuning en zitting stevig dient te zijn. Een airbag kan een groot verschil maken en m.i. zou moeten worden gestreefd naar het aanwezig zijn van een airbag in elke auto. Daarnaast is het van belang de conditie van de mens te verbeteren. Iemand met een goed spiercorset heeft minder kans op een ernstig letsel dan de persoon wiens spieren onvoldoende ontwikkeld zijn.
Ter verdere oriëntatie moge ik verwijzen naar onder meer de nummers 57, 96, 97, 164, 179 en 181 in de literatuurlijst.