VRA 2002, p. 307
2002-10-01
jhr mr H.J.J. de Bosch Kemper
Terwijl het wetsvoorstel tot aanpassing van de Nederlandse wetgeving aan de vierde WAM-richtlijn[1] nog niet bij de Tweede Kamer is ingediend, staat er alweer een nieuwe WAM-richtlijn op stapel. Op 7 juni 2002 heeft de EG-commissie een voorstel[2] aan het Europees Parlement en aan de Raad van de Europese Unie voorgelegd, waarin voorzien is dat ultimo 2004 de wetgeving andermaal aangepast zou moeten worden. Men zet de pas erin!
De vijfde WAM-richtlijn
over letselschade van voetgangers en fietsers in het gemotoriseerde verkeer
VRA 2002, p. 307
jhr mr H.J.J. de Bosch Kemper
4e EG-Richtlijn WAM
Behalve een aantal technisch/organisatorische verzekeringskwesties waarvan de uitwerking nog vele haken en ogen vertoont (verhoging minimumdekking, dekking bij tijdelijke vestiging in het buitenland, dekking van ingevoerde motorrijtuigen, afschaffing franchise, harmonisering verklaring omtrent schadeverloop), valt op dat de richtlijn onmiskenbaar de grens tussen het verzekeringsrecht en het aansprakelijkheidsrecht overschrijdt. Weliswaar wordt enkele malen in de toelichting nog eens vermeld dat voorschriften omtrent dekking geen invloed hebben op het (aansprakelijkheids)recht, maar die vermeldingen zijn nogal terloops en nemen de indruk niet weg dat men in sommige opzichten weldegelijk een harmonisatie van een deel van het schadevergoedingsrecht beoogt. Bovendien wordt meer en meer uit het oog verloren dat het in de meeste landen van de EU gaat om aansprakelijkheids verzekeringen. Net als op sommige plaatsen in onze WAM wordt met groot gemak gesproken over 'schade die onder de dekking moet vallen', waarbij het aansprakelijkheidsaspect gemakshalve weggelaten wordt.
De hierboven aangestipte aspecten laten zich duidelijk herkennen in een aantal passages over voetgangers en fietsers, die ik hier letterlijk[3] wil aanhalen. Het geeft een mogelijk ook in de huidige rechtspraktijk relevant inzicht in de rechtsontwikkeling op het gebied van de verkeersverzekering c.q. verkeersaansprakelijkheid met betrekking tot de bescherming van voetgangers en fietsers tegen de gevaren van het gemotoriseerde verkeer.
Toelichting 1.4 sub i
Hoewel voetgangers en fietsers de oorzaak kunnen zijn van ongevallen, worden zij meestal door motorrijtuigen veroorzaakt. Ongeacht wie aansprakelijk is voor een ongeval, lijden voetgangers en fietsers gewoonlijk meer schade bij ongevallen waarbij motorrijtuigen betrokken zijn.
De dekkingssituatie van voetgangers en fietsers bij ongevallen die niet door het betrokken voertuig zijn veroorzaakt, loopt per lidstaat sterk uiteen. In sommige lidstaten is geen verzekeringsdekking voorzien en trachten de rechtbanken dikwijls aansprakelijkheid bij de bestuurder te leggen zodat het slachtoffer onder de dekking van de motorrijtuigenverzekering valt. In andere lidstaten bepaalt de wetgeving dat voetgangers en fietsers gedekt zijn door de verzekering van het voertuig dat bij het ongeval betrokken is, ongeacht of de bestuurder schuld draagt, hoewel de bijzondere voorwaarden inzake de wettelijke aansprakelijkheid van de voetganger of fietser in de nationale voorschriften uiteenlopen.
Voorzover de Commissie bekend is, lijkt de opneming van voetgangers en fietsers in de wetgeving van de betreffende lidstaten geen belangrijke gevolgen te hebben gehad voor de kosten van de verzekering.
Considerans, alinea 14
De verzekeringsdekking voor voetgangers en fietsers bij ongevallen waarbij een motorrijtuig betrokken is, loopt in de Gemeenschap sterk uiteen. In sommige lidstaten vallen voetgangers en fietsers niet onder de verzekering van het voertuig, tenzij de bestuurder op enigerlei wijze aansprakelijk kan worden gesteld. In andere lidstaten vallen voetgangers en fietsers wel onder deze verzekeringsdekking omdat zij gewoonlijk de zwakste partij zijn. Om deze verschillen te verkleinen moet ervoor worden gezorgd dat voetgangers en fietsers door de verplichte verzekering van het bij het ongeval betrokken voertuig worden gedekt, ongeacht of de bestuurder schuld draagt of niet (curs. dBK). Deze dekking uit hoofde van de verplichte verzekering van het voertuig laat de wettelijke aansprakelijkheid van de voetganger of fietser op het niveau van schadevergoeding naar aanleiding van een specifiek ongeval op grond van de nationale wetgeving onverlet.
Artikel 4 lid 2
Het volgende artikel 1bis wordt (in de derde WAM-richtlijn, dBK) ingevoegd:
Artikel 1bis
De in artikel 3, lid 1, van de Richtlijn 72/166/EEG (de eerste WAM-richtlijn, dBK) bedoelde verzekering dekt het lichamelijk letsel dat door voetgangers en fietsers is geleden als gevolg van een ongeval waarbij een motorvoertuig is betrokken, ongeacht of de bestuurder schuld draagt'.
Artikelsgewijze toelichting
In Richtlijn 84/5/EEG wordt een nieuwe bepaling toegevoegd waarbij lichamelijk letsel, geleden door voetgangers en fietsers als gevolg van een ongeval waarbij een motorrijtuig betrokken is, onder de dekking valt waarin de verzekering van het voertuig voorziet. Deze dekking uit hoofde van de verplichte verzekering van het voertuig dient van toepassing te zijn, ongeacht of de bestuurder schuld draagt.
Om eventuele verwarring tussen verzekeringsvraagstukken (toepassingsgebied van de verzekeringsrichtlijnen) en het burgerrecht (toepassingsgebied van de nationale wetgeving) te vermijden, wordt in een van de overwegingen gesteld dat de wettelijke aansprakelijkheid van voetgangers en fietsers in de toepasselijke nationale wetgeving moet worden geregeld. Met andere woorden, het lichamelijk letsel van het slachtoffer moet in beginsel door de motorrijtuigenverzekering worden gedekt. Deze dekking uit hoofde van de verplichte verzekering van het voertuig staat los van de wettelijke aansprakelijkheid van de voetganger of fietser bij een specifiek ongeval of het niveau van eventuele schadevergoeding. Op dit punt moeten de toepasselijke nationale wetgeving en de nationale rechtbanken uitsluitsel bieden.
Tot zover de citaten. Hoewel deze teksten nog tot vele interpretatieproblemen aanleiding zullen geven, wordt wel duidelijk waar men heen wil: (volledige) vergoeding van letselschade die voetgangers en fietsers kunnen oplopen in het gemotoriseerde verkeer, te betalen door de verzekeraars van bij het ongeval betrokken motorrijtuigen.
[1] Zie Verkeersrecht 2001, p. 321. De 'deadline' voor deze aanpassing is 1 januari 2003.
[2] De volledige tekst is te vinden op de site van 'De Europese Unie on Line' op www.europa.eu.int; maak gebruik van de zoekmogelijkheid met de woorden: motorrijtuigen AND Vijfde richtlijn.
[3] Ik wil dat vooral daarom letterlijk doen, omdat, mede door de door mij gesignaleerde grensvervaging, bepaald niet gemakkelijk te begrijpen valt wat er nu precies beoogd wordt. Ook zijn woordkeuze en woordgebruik hier en daar enigszins ongebruikelijk.