pag. 4 VR 1999, Telefoneren tijdens het rijden

Bezit van mobiele telefoons en het telefoneren in de auto heeft de laatste jaren een grote vlucht genomen. In Nederland zijn ca 2,2 miljoen mobiele telefoons in gebruik, waarvan ongeveer 40% met een 'car-kit' in de auto is ingebouwd. De vraag die daarbij gesteld kan worden is of het telefoneren tijdens het rijden extra risico voor de verkeersveiligheid meebrengt en of een verbod op het gebruik van de telefoon tijdens het rijden noodzakelijk is. De minister van Verkeer en Waterstaat is voornemens om hierover binnen afzienbare tijd een beslissing te nemen. De Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) heeft onlangs een rapport gepubliceerd waarin de bestaande literatuur over de effecten op de verkeersveiligheid van telefoneren in de auto wordt besproken^[1] . Uit de diverse onderzoeken blijkt dat telefoneren tijdens het rijden een negatieve invloed heeft op de rijtaak. Dit geldt voor alle vormen van telefoongebruik, zowel het 'hands free' als het 'hand held', waarbij 'hand held'-telefoneren een grotere negatieve invloed heeft op de verkeersveiligheid. Het vasthouden van het toestel en het handmatig kiezen van een nummer leidt de aandacht af van de rijtaak en heeft gevolgen voor de bediening van het voertuig, zoals schakelen, sturen en richting aangeven. De mentale belasting voor de bestuurder door het voeren van gesprekken heeft eveneens een negatief effect op de verkeersveiligheid, hoewel dit afhankelijk is van de omstandigheden, zoals de drukte op de weg, complexe verkeerssituaties en het soort gesprek dat gevoerd wordt. De mentale belasting bij emotionele en intensieve gesprekken zal groter zijn dan een rustig gesprek. De SWOV concludeert op basis van deze literatuurstudie dat telefoneren tijdens het rijden ongewenst is. Uit een Duits onderzoek van het 'Telefonieren am Steuer und Verkehrssicherheit' gedaan in opdracht van de Bundesanstalt für Strassenwesen^[2] zijn op basis van ongevallenanalyses geen conclusies te trekken over de gevolgen van het telefoneren tijdens het rijden voor de verkeersveiligheid.

In het Meerjarenplan Verkeersveiligheid 1998-2002^[3] heeft de minister van Verkeer en Waterstaat een beslissing genomen over het telefoneren tijdens het rijden. Deze houdt in dat men in principe slechts mag telefoneren als de auto stilstaat. Als het al echt nodig is om tijdens het rijden te telefoneren, zou dat 'hands free' moeten gebeuren. Hierbij moeten dan de nummers door middel van 'voice dialing'of voorgeprogrammeerde snelkiestoetsen worden gekozen.

Het is de vraag of een algeheel verbod op het gebruik van de autotelefoon haalbaar is. Een verbod op 'hand held'-telefoneren zal leiden tot een verhoging van de verkeersveiligheid, al zal dat niet tot gevolg hebben dat de onveiligheid van het telefoneren geheel is weggenomen. Ook het 'hands free'-telefoneren heeft een nadelig gevolg voor de verkeersveiligheid. Een probleem bij een verbod op telefoongebruik in de auto is ook de handhaving hiervan. 'Hands free'-telefoneren zal moeilijker op te sporen te zijn dan 'hand held'-telefoneren.

De autotelefoon is uiteraard geen specifiek Nederlands probleem. Daarom is het goed om na te gaan hoe andere landen met dit dilemma omgaan. Een dilemma is het want de maatschappelijke betekenis van de autotelefoon is inmiddels te groot geworden om het gebruik zo maar te verbieden. In de diverse landen van Europa is het telefoneren tijdens het rijden op verschillende wijzen wettelijk geregeld. De regelgeving loopt van het ontbreken van enig verbod tot een algeheel verbod op het telefoneren tijdens het besturen van een auto.

Landen waar geen verbod geldt

Nederland

In Nederland bestaat geen verbod op het telefoneren tijdens het rijden. Op grond van artikel 5 WVW is het verboden zich zo te gedragen dat gevaar op de weg wordt veroorzaakt of kan worden veroorzaakt of dat het verkeer op de weg wordt gehinderd of kan worden gehinderd. Veroorzaakt men een ongeval, terwijl men aan het telefoneren is, dan kan dit civielrechtelijke en/of strafrechtelijke gevolgen hebben.

België

Telefoneren tijdens het rijden is niet verboden. Op grond van artikel 8.3 van het Koninklijk Besluit houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer moet de bestuurder steeds in staat zijn alle nodige rijbewegingen uit te voeren en zijn voertuig goed in de hand te hebben.

Duitsland

Op zich is telefoneren tijdens het rijden niet via een specifiek wetsartikel verboden. Op grond van artikel 1 lid 2 StVO is de automobilist verplicht zich zo te gedragen dat hij een ander geen schade berokkent, niet in gevaar brengt of gezien de omstandigheden onnodig hindert. Vervolgens is de automobilist op grond van artikel 23 lid 1 sub 1 StVO er voor verantwoordelijk dat zijn zicht en zijn gehoor niet wordt beïnvloed. Dit artikel is ook op het telefoneren achter het stuur van toepassing. Bij overtreding van dit artikel kan een 'Verwarnungsgeld' van DM 20 worden opgelegd. Als men door het telefoneren een ongeval veroorzaakt, kan een 'Bussgeld' worden opgelegd. Niet het telefoneren wordt dan beboet, maar het feit dat daardoor een ongeval is veroorzaakt.

Finland

In Finland bestaat geen verbod op het telefoneren tijdens het rijden. Er is wel een aanbeveling voor 'hands free'-telefoneren.

Frankrijk

Elke bestuurder van een motorvoertuig moet een zodanige beheersing over zijn voertuig hebben, dat hij direct de noodzakelijke manoeuvres kan uitvoeren (art. R.3-1 Code de la route). Het stuur dient met minstens één hand te worden vastgehouden. Dit betekent dat het telefoneren tijdens het rijden op zich niet is verboden. Overtreding van bovengenoemd artikel levert een boete op van FF 1.000.

Luxemburg

In Luxemburg bestaat er geen speciaal verbod voor het telefoneren tijdens het rijden. Wel is er een algemene bepaling in de verkeerswetgeving volgens welke de oplettendheid van de bestuurder op generlei wijze van het autorijden afgeleid mag worden. De bestuurder moet zijn voertuig te allen tijde onder controle kunnen houden.

Noorwegen

Het is niet verboden om tijdens het rijden te telefoneren. Er is een aanbeveling voor 'hands free'-telefoneren.

Oostenrijk

In Oostenrijk geldt in het algemeen dat men een voertuig onder controle dient te kunnen houden (art. 58 StVO). Men wordt geacht tenminste één hand aan het stuur te houden. Er is geen verbod op het telefoneren tijdens het rijden. Als naar oordeel van de politie het telefoneren achter het stuur de verkeersveiligheid in gevaar brengt, kan een boete worden opgelegd.

Tjechië

Telefoneren tijdens het rijden is in Tjechië niet verboden. Aanbevolen wordt een 'hands free'-telefoon te gebruiken.

Verenigd Koninkrijk

Er is geen specifieke bepaling die het telefoneren achter het stuur verbiedt. In de 'Highway Code' zijn richtlijnen opgenomen omtrent het telefoneren tijdens het besturen van een auto. Aanbevolen wordt om de autotelefoon slechts in noodgevallen te gebruiken. In principe staan er geen sancties op het overtreden van deze richtlijnen, tenzij wordt verwezen naar een wettelijke bepaling. In het geval het telefoneren als 'careless driving' - rijden zonder de nodige zorgvuldigheid en oplettendheid of zonder rekening te houden met andere weggebruikers - wordt gekwalificeerd op grond van de Road Traffic Act, kan het telefoneren achter het stuur worden bestraft met een geldboete van £ 1.000-2.500 en 3 tot 9 strafpunten. Er bestaat al enige jurisprudentie over het telefoneren tijdens het rijden. Zo is een bestuurder bestraft die tijdens het rijden telefoneerde met een 'hand held'-apparaat en de controle over het voertuig verloor. Ook andere ongevallen veroorzaakt door het gebruik van de autotelefoon zijn bekend.

Zweden

Het telefoneren tijdens het rijden is niet expliciet verboden, 'hands free'-telefoneren zou wel toegestaan zijn.

Zwitserland

In Zwitserland geldt een algemeen verbod op het hanteren van apparatuur tijdens het rijden, dat de aandacht voor langere tijd afleidt, zoals radio en andere geluidsapparaten. Dit verbod geldt ook voor het klemmen van de telefoonhoorn tussen schouder en wang, het grijpen naar de telefoon en het uitvoeren van handmatige nummerkeuze. Dit verbod is gebaseerd op een vonnis van het hoogste rechtscollege (Bundesgericht Entscheid van 19 mei 1994). Het telefoneren achter het stuur is niet expliciet strafbaar gesteld, maar wordt afgedaan op grond van artikel 3 lid 1 OCr^[4] en 31 lid 1 LCR^[5] van de Zwitserse Wegenverkeerswet en kan worden bestraft met een boete van ZFr 100. Het stuur dient tenminste met één hand te worden vastgehouden. Sanctie op het hanteren van een mobiele telefoon tijdens het rijden, kan het intrekken van het rijbewijs zijn door het administratieve gerecht. 'Hands free'-telefoneren is wel toegestaan.

Land waar een 'hand held'-verbod geldt

Denemarken

Sinds kort geldt een wettelijk verbod op het 'hand held'-telefoneren tijdens het rijden. 'Hands free' is toegestaan.

Griekenland

Telefoneren tijdens het rijden is verboden, tenzij men een 'hands free'-toestel gebruikt.

Hongarije

Het telefoneren tijdens het rijden met een 'hand held'-autotelefoon is verboden. Het gebruik van een 'hands free' is toegestaan.

Italië

Op grond van artikel 173 Codice della Strada is telefoneren achter het stuur verboden en wordt het delict met een geldstraf van Lire 58.750-235.000 beboet. Het is wel toegestaan 'hands free' te telefoneren. Er geldt een verbod op het gebruik van geluidsapparatuur in de auto, indien het gehoor daarmee ernstig wordt gehinderd.

Portugal

Volgens de Portugese verkeerswetgeving is het toegestaan om 'hands free' te telefoneren tijdens het rijden. Het is niet toegestaan om apparaten die handmatig bediend moeten worden te gebruiken. Bij overtreding dreigt een geldstraf van Esc 5.000-25.000.

Spanje

In Spanje is het verboden om tijdens het rijden een helm of koptelefoon te dragen die verbonden is met geluidsapparatuur. Hieruit kan worden afgeleid dat het ook is verboden te telefoneren tijdens het rijden. Daarentegen zou 'hands free'-telefoneren wel zijn toegestaan.

Op grond van artikel 9 van de Verkeerswet moet de bestuurder van een motorvoertuig zijn voertuig onder controle hebben en is het verboden anderen in gevaar te brengen. Het gebruik maken van de autotelefoon wordt bestraft met een boete van Pts 100.000.

Israël

Telefoneren tijdens het rijden is verboden, tenzij men een 'hands free'-telefoon gebruikt.

Australië

In Australië mag men in de auto 'hands free'-telefoneren, het gebruik van een 'hand held'-telefoon is niet toegestaan.

Verenigde Staten

Voor enkele staten geldt een verbod op 'hand held'-telefoneren tijdens het rijden. Het veroorzaken van een (dodelijk) ongeval als gevolg van het gebruik van de autotelefoon kan een aanzienlijke boete opleveren.

Landen met een verbod op het telefoneren tijdens het rijden

Polen

Telefoneren achter het stuur wordt beboet met een geldstraf tot Zloty 5.000.

Slovenië

De boete op het telefoneren achter het stuur bedraagt DM 350.

Slowakije

In Slowakije wordt het telefoneren tijdens het rijden beboet met een geldstraf van 300 Slowaakse Kronen. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval kan dit bedrag worden verhoogd.

Samenvatting en conclusie

Uit het bovenstaande overzicht blijkt dat er in de meeste landen geen algeheel verbod op het telefoneren tijdens het rijden bestaat. In sommige landen is 'hands free'-telefoneren toegestaan, in andere landen worden door middel van een algemeen artikel in de verkeerswetgeving civiele en/of strafrechtelijke gevolgen verbonden aan verkeersonveilig gedrag. In slechts een paar landen geldt een algeheel verbod op het gebruik van de autotelefoon.

Telefoneren tijdens het rijden heeft invloed op de verkeersveiligheid. Het leidt de aandacht af van het besturen van het voertuig. De mate waarin de verkeersveiligheid wordt beïnvloed, is afhankelijk van het apparaat dat wordt gebruikt: 'hand held' of 'hand free'. De vraag of er een algeheel verbod moet komen op het telefoneren tijdens het besturen van een voertuig is wellicht afhankelijk van de mate van negatieve invloed die het heeft op de verkeersveiligheid. Een probleem hierbij is niet alleen de haalbaarheid van een algeheel verbod in verband met de handhaving ervan, maar ook het feit dat het gebruik van mobiele telefoons zo wijd verbreid is. Daarom lijkt de tussenoplossing te liggen in het verbieden van 'hand held'-telefoons. Uiteraard zal dan de algemene regel moeten blijven gelden dat de veiligheid van het verkeer niet in gevaar mag worden gebracht.