pag. 69 VR 2006, De WIA: uitkeringen en gevolgen voor de letselschadepraktijk

Op 8 november 2005 is de Eerste Kamer akkoord gegaan met het wetsvoorstel Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA), en op 29 december 2005 is de wet in werking getreden, ingaande 1 januari 2006, bij Besluit van 2 december 2005 Stb. 2005, 619. Dat is bepaald wel nipt te noemen, al kon het ook bijna niet anders: op 1 januari 2006 zouden de eerste kandidaten voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering na de verlengde wachttijd van 104 weken 'aan de beurt' zijn, en het zou bijzonder vervelend zijn geweest als die eerst nog even in de (oude) WAO (Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering) hadden gemoeten.

Naast de WIA is van belang de Wet Invoering en financiering Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (IWIA, wet van 10 november 2005, Stb. 2005, 573) Daarin wordt o.a. ook de TW (Toeslagenwet) aangepast, waardoor op de TW een beroep gedaan kan worden wanneer de WIA-uitkering onder het geldende sociaal minimum zou komen. Teven voorziet de IWIA in de intrekking van de Wet REA (Wet op de Reïntegratie Arbeidsgehandicapten). Om werkgevers te stimuleren tot het in dienst nemen of houden van gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemers, blijft premiedifferentiatie gehandhaafd en wordt de no-risk-polis uitgebreid. De WIA is het sluitstuk van de herziening van het stelsel met betrekking tot ziekte op het werk, arbeidsongeschiktheid en reïntegratie. Deze herziening is ingezet met de Wet Uitbreiding Loondoorbetalingsverplichting bij Ziekte (WULBZ)^[1] , die er in voorzag dat de werkgever van de zieke werknemer diens loon of in elk geval 70% daarvan gedurende een periode van 52 weken moest doorbetalen. De WULBZ werd later gevolgd door WULBZ II^[2] , waarin de termijn van 52 weken is verlengd tot 104 weken. E.e.a. geregeld in art. 7:629 e.v. BW.

De WULBZ werd gevolgd door de Wet Poortwachter^[3] . De Wet Poortwachter introduceerde verplichtingen zowel voor de werkgever als voor de werknemer gericht op reïntegratie van de zieke werknemer in een zo vroeg mogelijk stadium. Ook werden sancties geïntroduceerd voor zowel werkgever als werknemer, op te leggen bij niet of niet voldoende naleven van eerdergenoemde verplichtingen. De WIA brengt geen wijzigingen in de regeling van de loondoorbetalingsverplichting gedurende de eerste 104 weken. De materiële regelingen van Poortwachter zijn overgenomen in de WIA en deels verscherpt. Onder de WIA heeft de werknemer/uitkeringsgerechtigde ook gedurende de looptijd van zijn uitkering verplichtingen ten aanzien van het aan het werk blijven, gaan of komen. Volledigheidshalve zij vermeld, dat Poortwachter ook na 29 december 2005 (de datum van inwerkingtreding van de WIA) van kracht blijft, omdat de WAO blijft gelden voor degenen die vóór 1 januari 2004 ziek dan wel arbeidsongeschikt zijn geraakt, en daarmee ook de wijzigingen die Poortwachter in de WAO had gebracht.

In dit artikel zal worden ingegaan op de verschillen tussen WAO en WIA, de inhoud van de WIA, het overgangsrecht en zullen thans reeds voorzienbare gevolgen voor de praktijk in kaart gebracht worden, zonder dat daarbij volledigheid gegarandeerd kan worden, er is immers nog geen ervaring met de WIA opgedaan.

Niet ongenoemd mag blijven de lopende herbeoordelingsoperatie: UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen) is doende alle WAO-ers die op 1 juli 2004 jonger waren dan 50 jaar opnieuw te schatten op basis van het aangescherpte Schattingsbesluit (aSB) dat op 1 oktober 2004 in werking is getreden^[4] . Door de aanscherping van het Schattingsbesluit raken een groot deel van de WAO-ers hun uitkering ofwel geheel kwijt, ofwel deze wordt aanzienlijk verlaagd. Het aSB geldt zowel voor 'bestaande gevallen', d.w.z. voor degenen die al vóór het in werking treden van de WIA een WAO-uitkering hadden, als voor degenen die onder de WIA geschat zullen worden.

Het arbeidsongeschiktheidsbegrip in de WIA verschilt van dat in de WAO: de WAO kent één definitie van arbeidsongeschiktheid, de WIA maakt onderscheid tussen volledig en duurzaam arbeidsongeschikt ter ene zijde en gedeeltelijk arbeidsongeschikt ter andere zijde. De WAO kende 7 arbeidsongeschiktheidsklassen, de hoogte van de uitkering was daarvan afhankelijk (maar komt niet percentueel overeen: een mate van arbeidsongeschiktheid van 15-25% gaf bijvoorbeeld recht op een uitkering van 14%). In de WIA komen deze klassen alleen nog bij de vervolguitkering voor. Het onderscheid tussen volledig en duurzaam arbeidsongeschikt en gedeeltelijk arbeidsongeschikt bepaalt de soort en de hoogte van de uitkering. De WAO gaf al bij een gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid van 15% recht op uitkering, de WIA pas bij een gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid van 35%. In de WIA zijn de reïntegratievoorzieningen zoals die voorheen in de wet REA stonden in de wet zelf opgenomen. In de WAO kon de gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemer die geen werk had naast de WAO nog een WW-uitkering hebben als hij aan alle voorwaarden voor de WW voldeed, in de WIA niet: daarin krijgt betrokkene in die situatie één loongerelateerde WGA-uitkering.

Wat niet veranderd is, is de wijze van schatten: de mate van arbeidsongeschiktheid wordt onder de WIA op dezelfde manier berekend als onder de WAO. De regels daarvoor zijn opgenomen in eerdergenoemd Schattingsbesluit. Kort gezegd luidt de formule: maatmanloon minus resterende verdiencapaciteit gedeeld door het maatmanloon x 100. De resterende verdiencapaciteit wordt nog altijd met behulp van het CBBS (claim beoordelings borging systeem) bepaald. Wel zal in overleg met het UWV het nieuwe claimbeoordelingsproces nader uitgewerkt worden^[5] . Hierbij is sprake geweest van het werken met indicatieve lijsten van ziektes. De Gezondheidsraad, aan wie hierover advies gevraagd is, gaf de voorkeur aan het ontwikkelen van richtlijnen voor beoordeling, behandeling en begeleiding: '3B-richtlijnen' en beval aan om voor een aantal aandoeningen ontwerp-protocollen op te stellen. Inmiddels is een protocol A-specifieke lage rugpijn en een protocol Hartinfarct gerealiseerd; er is nog geen protocol voor whiplash^[6] .

Art. 6 WIA bepaalt dat bij algemene maatregel van bestuur nadere en zo nodig afwijkende regels kunnen worden gesteld voor de beoordeling van arbeidsongeschiktheid, die voor volledig en gedeeltelijk arbeidsongeschikten verschillend kunnen zijn (lid 4) en voorts dat de verzekeringsarts bij de beoordeling zoveel mogelijk gebruik maakt van bij ministeriele regeling vastgelegde wetenschappelijke inzichten (lid 6).

In de WAO (art. 18) staat:

Geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt is hij die als rechtstreeks en objectief medisch vast te stellen gevolg van ziekte, gebreken, zwangerschap of bevalling, geheel of gedeeltelijk niet in staat is om met arbeid inkomen te verdienen, hetgeen gezonde personen, met soortgelijke opleiding en ervaring, ter plaatse waar hij arbeid verricht of het laatst heeft verricht, of in de omgeving daarvan, met arbeid gewoonlijk verdienen.

Art. 4 van de WIA luidt:

Er is derhalve in twee situaties sprake van volledige en duurzame arbeidsongeschiktheid: als herstel uitgesloten is, en als op de lange termijn een geringe kans op herstel bestaat (nadat betrokkene dan al 104 weken ziek geweest is vóórdat hij aan de WIA-beoordeling toekwam).

Over deze 'geringe kans op herstel' heeft een verschil van mening bestaan tussen de SER in zijn WAO-advies van 20 februari 2004 en het Kabinet in zijn wetsvoorstellen van maart 2004. Aanvankelijk wilde het Kabinet onder 'duurzaam' alléén verstaan de situatie waarin herstel is uitgesloten^[7] . Later is aansluiting gezocht bij het SER-advies^[8] . Wél is nu bepaald dat de volledig en duurzame arbeidsongeschikte met een geringe kans op herstel de eerste vijf jaar ieder jaar beoordeeld zal worden om te bezien of herstel intreedt. Treedt herstel in dan zal sprake zijn van gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid, is na vijf jaar nog altijd geen herstel ingetreden, dan ontstaat volledige en duurzame arbeidsongeschiktheid zonder geringe kans op herstel. Dit onderscheid is van belang omdat volledige en duurzame arbeidsongeschikten recht hebben op een IVA-uitkering, en gedeeltelijk arbeidsongeschikten op een WGA-uitkering.

Art. 5 WIA:

Gedeeltelijk arbeidsongeschikt is hij die als rechtstreeks en objectief medisch vast te stellen gevolg van ziekte, gebrek, zwangerschap of bevalling slechts in staat is met arbeid ten hoogste 65% te verdienen van het maatmaninkomen per uur, doch die niet volledig en duurzaam arbeidsongeschikt is.

Dat wil zeggen: wie meer dan 35% arbeidsongeschikt is, maar niet volledig en duurzaam, heeft recht op een WGA-uitkering. 'Niet volledig en duurzaam' moet hier als één begrip worden opgevat.

Degene die wél volledig maar niet duurzaam arbeidsongeschikt is, valt ook onder de WGA. Uit het verband dat beide wetsartikelen leggen tussen het maatmaninkomen per uur en het percentage dat daarvan al dan niet verdiend kan worden, wordt nog eens duidelijk dat de WIA (slechts) loonverlies wil repareren voor de arbeidsongeschikte.

Net als in de WAO zijn de uitkeringen gemaximeerd door het maximum dagloon, terwijl niet alle loonbestanddelen van betrokkene in het dagloon worden meegenomen. In het besluit dagloonregels werknemersverzekeringen staan de nadere bepalingen over o.a. het WIA-dagloon^[9] . De WIA vergoedt derhalve evenmin als voorheen de WAO het totale verlies aan verdiencapaciteit zoals dit in het kader van letselschade begrepen wordt.

Degene die minder dan 35% arbeidsongeschikt is, heeft geen recht op uitkering krachtens de WIA. Of iemand minder dan 35% arbeidsongeschikt is, wordt door het UWV of door de ARBO-dienst van de eigen-risico-drager bepaald nadat gedurende 104 weken pogingen tot reïntegratie zijn gedaan. Zijn deze geslaagd dan heeft de minder dan 35% arbeidsongeschikte inkomen uit arbeid. Zijn deze niet geslaagd, dan kan ontslag volgen, waarbij toestemming van het CWI vereist is. Het CWI vraagt verplicht advies aan het UWV over de vraag of voldoende reïntegratie-inspanningen hebben plaatsgevonden alvorens zij toestemming tot ontslag geeft. Betrokkene kan dan recht hebben op een WW-uitkering, indien hij aan de voorwaarden hiervoor voldoet.