VRA 1998, p. 208
1998-07-01
K. Lanser
Functionele capaciteitsanalyse en reïntegratie na whiplashtrauma
VRA 1998, p. 208
K. Lanser
Inleiding
Voor het vaststellen van de mate van arbeidsongeschiktheid en de mate van letselschade dient een zo objectief mogelijk beeld te worden verkregen. Ook met betrekking tot reïntegratiedoeleinden is beschikbaarheid van onderzoekmethoden naar de fysieke belastbaarheid van belang. In de Verenigde Staten van Amerika is reeds 20 jaar een aantal methodieken voor het vaststellen van functionele arbeidscapaciteit in gebruik.
Functionele capaciteitsanalyse (FCA)
Onder functionele capaciteit wordt verstaan het belastbaarheidsvermogen van een persoon op enig moment. De functionele capaciteit kan onderscheiden worden in de psychische en fysieke capaciteit. In dit artikel zal ingegaan worden op de fysieke aspecten van de functionele capaciteit en met name ten aanzien van het arbeidsvermogen. Voor een uiteindelijke beoordeling is de synthese van de beide componenten van functionele capaciteit vereist.
In de domeinen van gezondheid, te weten ADL (Activiteiten van het Dagelijks Leven), sport, hobby en arbeid, kan met behulp van een functionele capaciteitsanalyse een duidelijk beeld worden verkregen van de fysieke beperkingen. De beperkingen zijn het gevolg van een stoornis na een whiplashtrauma.
Zoals bij de ziekteverzuimbestrijding ook het geval is, wordt als uitgangspunt voor de fysieke functionele capaciteit niet de mate van ongeschiktheid bepaald, maar de mate van geschiktheid genomen. Daarmee wordt een positief uitgangspunt gecreëerd.
Doelstellingen van een functionele capaciteitsanalyse zijn:
1
het bepalen van de mate van functionele beperkingen
2
het bepalen van de arbeidscapaciteit
3
het bepalen van een base-line voor revalidatie en interventieprogramma's
4
het leveren van objectief verkregen gegevens ten behoeve van schadeclaims
De fysieke functionele capaciteit omvat een aantal deelonderzoeken:
a
het afnemen van vragenlijsten
b
het afnemen van de anamnese
c
lichamelijk onderzoek
d
functie- en taakanalyse
e
functionele testen
f
rapportage
Ten aanzien van vragenlijsten kan onderzoek gedaan worden naar o.m. pijncoping, bewegingsvrees, ervaren beperkingen enz.
Bij de bespreking van de verkregen gegevens wordt gekeken naar de subjectief ervaren beperkingen en de conclusies ten aanzien van de verkregen meetresultaten. Zoals in de verzekeringsgeneeskunde ook het geval is, wordt gekeken naar de consistentie van de aangegeven beperkingen in relatie tot de verkregen objectieve gegevens.
Wat betreft de testen van een FCA worden metingen uitgevoerd ten aanzien van:
*
krachten
*
afstanden
*
frequentie van handelen
*
werkhouding
*
duur van activiteiten
De volgende factoren maken deel uit van een FCA:
hand- en vingergebruik, coördinatie, tillen, dragen, duwen, trekken, klimmen, klauteren, lopen, staan, knielen, hurken, balanceren, reiken, tast, bovenhands werken en voorovergebogen werken.
Een aantal van deze factoren staat in relatie tot elkaar. De mogelijkheid bestaat om een FCA af te nemen in relatie tot de vereisten van de huidige functie en het takenpakket. Is duidelijk dat de oorspronkelijke functie niet meer kan worden uitgevoerd dan kan een belastbaarheidspatroon in kaart worden gebracht ten behoeve van een nieuwe functie.
De uitkomst van een FCA kan ook bijdragen aan inzicht over het betrokken individu; de testpersoon kan onzeker zijn omtrent de (rest)capaciteit en is zelf niet in staat om deze te testen. De FCA biedt de mogelijkheid om in een veilige omgeving onder supervisie de huidige arbeidscapaciteit te testen.
De FCA vormt ook de basis voor een effectief arbeidsgericht interventieprogramma, waarbij bij een herhaalde evaluatie progressie in het belastbaarheidsvermogen kan worden vastgelegd. Het is niet altijd noodzakelijk om een volledige FCA af te nemen. Men kan volstaan met een beperkt aantal testen in die gebieden waar de problemen evident zijn.
Arbeidsevaluatiesystemen in Nederland
In Nederland zijn momenteel 4 arbeidsevaluatiesystemen in gebruik:
1
Blankenship
2
Ergo-kit
3
Ergos
4
Isernhagen
Van deze 4 evaluatiemethoden is de Ergokit de meest gebruikte. De 4 systemen gebruiken voor de beoordeling van de meetresultaten voor de mate van arbeidsbelasting de Dictionary of Occupational Titles uit de USA. In de uitgave worden karakteristieken beschreven van 12.000 functies. Er bestaat een vijftal inspanningsniveau's van zeer licht tot zeer zwaar.
De FCA wordt meestal afgenomen door een getrainde fysiotherapeut of ergotherapeut. De expert moet goed getraind zijn in observatiemethoden.
Naar de betrouwbaarheid van de vier systemen is een beperkt aantal studies uitgevoerd. Een kritisch punt wordt gevormd door de vraag of de cliënt maximale inspanning pleegt bij het uitvoeren van de testen. Om een zo betrouwbaar mogelijk beeld te verkrijgen, worden de testen een drietal malen herhaald en wordt beoordeeld of er voldoende consistentie in de meetresultaten aanwezig is.
De DOT en het FIS
In de Nederlandse sociale wetgeving wordt bij het beoordelen van de mate van arbeidsgeschiktheid gebruik gemaakt van het FIS, het Functie Informatie Systeem. Het systeem wordt benut door verzekeringsartsen en arbeidsdeskundigen. Zij vergelijken de kenmerken van personen en arbeid voor een uniforme beoordeling. Het bestand beschikt over een landelijk bestand van 8200 functies. De verzekeringsgeneeskundige vult een belastbaarheidspatroon in. Dit patroon bestaat uit 28 beoordelingspunten. Wat betreft de whiplashproblematiek is punt 9 (het gebruik van de nek) van belang naast onder meer de punten van reiken, bovenhands en voorovergebogen werken. De beoordelaar kan kiezen uit beperkt en niet beperkt. De punten 1-15 in het FIS betreffen fysieke aspecten en komen grotendeels overeen met de factoren uit de Dictionary of Occupational Titles. Het grote verschil echter tussen de beoordeling met behulp van het FIS en met behulp van een FCA bestaat hierin dat via het FIS-systeem geschat wordt en via een FCA gemeten wordt.
Het is te verwachten dat voor het vaststellen van de mate van arbeidsongeschiktheid en de belastbaarheid de beschikbaarheid van meetgegevens tot minder beoordelingsfouten leidt; het systeem van schatten lijkt een kwetsbaar systeem. Daarnaast is het FIS-systeem mede ontworpen om het verlies aan verdienvermogen te kwantificeren. Een FCA is meer geschikt voor het bepalen van de restarbeidscapaciteit van het individu. Omdat de Wet op Terugdringing Beroep Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen (TBA) heeft geleid tot een vaak partiële arbeidsongeschiktheid, is nauwkeurige vaststelling voor de restcapaciteit van groot belang voor de betrokken cliënt.
De kern van arbeidsongeschiktheidsbeoordeling betreft de vraag of de uit het whiplashletsel voortvloeiende beperkingen de arbeidsmogelijkheden van betrokken cliënt aantasten. Het vaststellen daarvan vraagt om een objectieve beoordeling.
Reïntegratie
In de aanbevelingen van de Québec Task Force on Whiplash Related Disorders wordt een spoedige werkhervatting aanbevolen.
Afhankelijk van de tijdlijn kan ten behoeve van een reïntegratieplan bij een whiplashpatiënt een functionele capaciteitsanalyse worden uitgevoerd. Samen met het psychodiagnostisch onderzoek en mentaal belastbaarheidsonderzoek wordt een base-line bepaald. Met de whiplashpatiënt kan dan een plan worden opgesteld waarbij de restcapaciteit zoveel mogelijk wordt benut. Wat de fysieke aspecten betreft, kan ook werkplekaanpassing plaatsvinden. De FCA biedt hiervoor het uitgangspunt. Een nauwkeurige werkplekinventarisatie brengt de noodzakelijke ergonomische aanpassingen in beeld. Daar waar een juiste match tussen taak, werker en werkplek al niet optimaal is, zal bij reïntegratie van de cliënt veel aandacht moeten worden besteed aan de fysieke en mentale factoren van het werk. Regelmogelijkheden in de taak en een adequaat pauzeregime zijn waardevolle instrumenten bij werkhervatting. Deze instrumenten passen zeer wel in hervatting op arbeidstherapeutische basis.
De twee genoemde mogelijkheden hebben een regulerende invloed op de fysieke en mentale belasting. Voor de whiplashpatiënt is van groot belang dat bij werkhervatting er een veilige basis is vastgesteld met behulp van een functionele capaciteitsanalyse; hiermede kan het controlegevoel omtrent de belastbaarheid vergroot worden. De kans op een geslaagde reïntegratie neemt hierdoor toe.